Informatie is geen transformatie

Door één 'foute' actie raken we meestal niet uit balans. Vaak kunnen we dat makkelijk opvangen en corrigeren. Maar als die actie tot gedrag wordt dat we telkens herhalen, komen we in de problemen.

Eén keer teveel drinken, is even een klap voor ons lichaam. Structureel te veel drinken leidt tot een verslaving en is slecht voor onze gezondheid.

Eén keer het hoofd laten hangen, is menselijk. Als we structureel het hoofd laten hangen, gaan we gebukt en gebogen door het leven. Onze houding zet zich vast in ons lichaam en we kunnen onze rug niet meer rechten.

Eén keer overwerken is een keer noodzakelijk. Structureel overwerken sloopt onze weerstand, is slecht voor onze sociale contacten. Het lijkt de problemen op het werk op te lossen, maar creëert problemen aan het thuisfront. Ook fysiek treedt slijtage op. Het vermindert ons zelfrespect want we kunnen geen grenzen trekken. We kunnen de situatie niet op een evenwichtige manier benaderen.

Ik kan nog wel even doorgaan, maar het is al duidelijk.

We raken uit balans door handelingen die op de korte termijn een goede oplossing lijken of zijn. Omdat het effect positief was, kiezen we de volgende keer dezelfde oplossing. Een gewoonte ontstaat. Het wordt moeilijker om een andere reactie te kiezen. Op de lange termijn heb je geen keuze meer. Het is als de stroom van een rivier. De stroom is ingesleten en ligt vast.

Ken je dat lied van Bram Vermeulen? “Ik heb een steen verlegd, in een rivier op aarde. Het water gaat er anders dan voorheen.” Een prachtige metafoor. Alleen heeft het verleggen van een steen bij de bron van de Rijn wel een ander effect dan een steen in de monding van de Rijn. Bij de monding zal de stroom van de rivier zich niet zoveel aantrekken van die ene verlegde steen. Daar heb je veel meer stenen en een veel krachtiger ingreep nodig.

De bron ligt vaak in het verre verleden. Als we in onze jeugd geleerd hebben om ‘ja’ te zeggen terwijl we ‘nee’ bedoelen, wordt grenzen trekken op het werk heel moeilijk. Ja of nee zeggen is geen neutrale keuze. Er zit veel lading op het voor jezelf mogen opkomen. Je begeeft je in een oude gevarenzone. Die zone is voor collega’s onzichtbaar: “je zegt toch gewoon dat het teveel voor je is?”. Maar jouw hele lichaam slaat alarm als je nu opeens NEE zegt. Dus je denkt “de volgende keer doe ik het anders”.

Als je weet wat het effect is van je gedrag, dan stop je er toch gewoon mee? Informatie is onvoldoende voor transformatie. De informatie dat roken dodelijk is, is al erg lang bekend. Toch zijn er nog vele rokers. En ze willen echt niet allemaal dood.

Wat heb je dan nodig? Streng zijn? Boos zijn? Disciplinaire maatregelen? Wilskracht? Met stevig ingrijpen de loop van een rivier veranderen is als een dam aanleggen vlakbij de monding. Op het laatste moment buigt de stroom alsnog af. Het is iets afdwingen met geweld. Zeker – het kan goed uitpakken. Maar het blijft continu je aandacht vragen of de opgestuwde kracht van de rivier de dam niet zal doen breken op een onbewaakt moment. Wilskracht is de kracht van yang. We leven in een cultuur van yang.

Yin staat tegenover yang. Teruggaan naar de bron is de kracht van yin. De oorsprong van je gewoonte ontdekken. Niet alleen met je hoofd (“ik weet heus wel hoe naar het vroeger was”), maar met je hart. Ook met je lichaam. Durven voelen wat er in je lichaam gebeurt op het moment dat je bijv weer ja zegt als je nee bedoelt. Getuige zijn. Aanwezig zijn. Gewaar zijn. Niet (ver)oordelen. Mededogen hebben met jezelf. Compassie tonen. Aanvaarden dat dit je patroon is, dat je dit zo lang gedaan hebt in een poging om het beste van een situatie te maken. En dan kan een wonder ontstaan. Het patroon kan oplossen, kan jou loslaten. Vanuit de acceptatie komt de transformatie.